İş Hukukunda Temel Haklar
İş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen, her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini belirleyen hukuk dalıdır. Bu yazıda, çalışanların ve işverenlerin bilmesi gereken temel haklar ele alınacaktır.
Çalışanların Temel Hakları
1. Eşit Davranış ve Ayrımcılık Yasağı
İş Kanunu'nun 5. maddesi uyarınca işverenler, çalışanlar arasında dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi sebeplere dayalı ayrım yapamaz. Eşit davranma ilkesi, işe alımdan işten çıkarmaya kadar tüm süreçlerde geçerlidir.
2. Ücret Hakkı
- Asgari ücret altında çalıştırma yasağı
- Ücretin zamanında ödenmesi zorunluluğu
- Fazla mesai ücretinin ödenmesi
- Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma halinde ilave ücret
3. Kıdem ve İhbar Tazminatı
En az bir yıl çalışmış olan ve işveren tarafından haklı sebep olmaksızın işten çıkarılan işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. Ayrıca, iş akdinin feshinde belirli bir süre öncesinden bildirim yapılması veya bu süreye ilişkin ücretin peşin ödenmesi (ihbar tazminatı) zorunludur.
4. Yıllık İzin Hakkı
- 1-5 yıl arası hizmeti olanlara yılda 14 gün
- 5-15 yıl arası hizmeti olanlara yılda 20 gün
- 15 yıldan fazla hizmeti olanlara yılda 26 gün
5. İş Sağlığı ve Güvenliği
İşverenler, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri eksiksiz bulundurmak zorundadır.
İşverenlerin Hakları ve Yükümlülükleri
1. Yönetim Hakkı
İşveren, işyerinde düzeni sağlamak, verimliliği artırmak amacıyla işin yürütümüne ilişkin kurallar koyabilir.
2. Disiplin Yetkisi
İşveren, işçinin iş görme borcunu ihlal etmesi durumunda disiplin yaptırımı uygulayabilir.
3. Eşit Davranma Yükümlülüğü
İşveren, benzer durumdaki işçiler arasında haklı bir neden olmaksızın ayrım yapamaz.
4. Ücret Ödeme Yükümlülüğü
İşveren, işçiye emeğinin karşılığı olan ücreti zamanında ve eksiksiz ödemekle yükümlüdür.
İş Sözleşmesinin Feshi
Haklı Nedenle Fesih (İşçi Açısından)
- Ücretin ödenmemesi
- İşçinin sağlığını tehlikeye düşüren durumlar
- İşçiye karşı mobbing uygulanması
- İşverenin işçiyi yanıltması
Haklı Nedenle Fesih (İşveren Açısından)
- İşçinin devamsızlığı
- İşçinin işvereni yanıltması
- İşçinin işyerinde hırsızlık yapması
- İşçinin işyerinde kavga etmesi
Sonuç
İş hukuku, çalışan ve işveren arasındaki ilişkilerin adil bir şekilde düzenlenmesini amaçlar. Hem çalışanların hem de işverenlerin haklarını bilmesi, olası uyuşmazlıkların önlenmesi açısından önemlidir. Hakların bilinmesi kadar, yükümlülüklerin de farkında olmak sağlıklı bir iş ilişkisi için gereklidir.
İş hukukuna ilişkin sorularınız veya yaşadığınız uyuşmazlıklar için hukuki danışmanlık almanız, haklarınızı korumanıza yardımcı olacaktır.